اعمال دیگر شب قدر

* توبه و استغفار

چه فرصتى بهتر از شب قدر براى آشتى کردن با خدا و بازگشت به سوى او، شبى که مى توان آبرومندان درگاه حق و ملائکه و روح و قرآن را واسطه قرار داد و آن گاه با دلى سرشار از امید به رحمت و مغفرت ، متوجه رب العالمین شد؛ به حق ، شب قدر، شب توبه و بازگشت به سوى خداست که :
ان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین .⁽⁸³⁾
به راستى خدا افرادى را که پى در پى توبه و استغفار مى کنند و نیز طهارت جویان و پاکى طلبان را دوست دارد.

فرارى ها ز عصیان باز گردید		به الطاف خدا دمساز گردید
بیندیشید، یزدانى رحیم است		به راه آیید رحمان و کریم است
گناه بنده عاصى ببخشد		به هر ادعوک صد لبیک گوید

در بعضى از اخبار آمده است ، زمانى که فرد گنهکار از کرده خود پشیمان شد و به سوى خدا بازگشت و گفت :
الهى انا اءساءت . یقول الله تعالى : و انا سترت ؛
خدایا من بد کردم . خداوند متعال مى فرماید: من آن را پوشاندم .
فیقول : ((الهى انا ندمت ؛ من پشیمان شدم .))
خداوند مى فرماید:
((و انا قبلت ؛ من هم قبول کردم .))
و مى فرماید:
ایها الشاب ، اذا تبت ثم نقضت ، فلا تستحى ان ترجع الینا؛
اى جوان ! چنان چه توبه کردى و شکستى ، از این که دوباره به سوى ما باز گردى شرمگین مباش .
و اذا انقضت ثانیا، فلا تستحى او یمنعک الحیاء ان تاءتینا ثالثا، و اذا انقضت ثالثا، فارجع لینا رابعا...
((هر گاه براى دومین بار توبه خود را شکستى ، شرمگین مباش و مبادا حیا تو را از بازگشت به سوى ما براى سومین بار باز دارد و اگر بار سوم هم توبه خود را شکستى ، باز هم براى چهارمین بار به سوى ما باز گرد.))
فاءنا الجواد الذى لا ابخل ؛
((منم بخشنده اى که بخل نمى ورزم .))
و انا الحلیم الذى لا اعجل ؛
((منم حلیم و بردبارى که عجله نمى کنم .))
و انا الذى استر على المعاصى و اقبل التائبین و اعفو عن الخاطئین و ارحم النادمین و انا ارحم الراحمین ؛
((منم آن که بر گناهان پرده مى افکنم و توبه کنندگان را مى پذیرم و از خطاکاران در مى گذرم و به پشیمانان رحم مى نمایم و منم ارحم الراحمین .))
من ذا الذى اءتى الى بابنا فرددناه ؛
((چه کسى به درگاه ما آمد و او را رد کردیم ؟))
من ذا الذى ، لجاء الى جانبنا، فطردناه ؛
((چه کسى به ما پناه آورد و ما او را رد کردیم ؟))
من ذا الذى ، تاب الینا و ما قبلناه .
((چه کسى به نزد ما بازگشت که او را نپذیرفتیم ؟))
من ذا الذى ، طلب منا و ما اعطیناه .
((چه کسى از ما خواهشى کرد که به او عطا نکرده باشیم ؟))
من ذا الذى استقال (استغفر) من ذنبه فما غفرناه ؛
((چه کسى از ما طلب آمرزش کرد که ما او را نیامرزیده باشیم ؟))
انا الذى اغفر الذنوب ، و استر العیوب ، و اغیث المکروب ، و ارحم الباکى الندوب و انا علام الغیوب ؛⁽⁸⁴⁾
((منم خدایى که گناهان را مى آمرزم و عیب ها را مى پوشانم و اندوهناکان را یارى مى رسانم و بر گریه کننده و زارى کننده رحم مى کنم و منم داناى امور آشکار و نهان .))
چرا باید استغفار کرد؟
هر عملى داراى آداب و رسوم و شرایط و موانعى است که با رعایت آنها استغفار واقعى تحقق مى یابد.
شرایط توبه و استغفار
اول : پشیمانى از گناه (الندم على ما مضى ).
دوم : تصمیم همیشگى بر ترک گناه و کج روى ها و کج اندیشى ها (العزم على ترک العود الیه ابدا.)
سوم : اداى حقوق مردم (ان تؤ دى الى المخلوقین حقوقهم .)
چهارم : تدارک واجبات (ان تعمد الى کل فریضه علیک ضیعتها فتؤ دى حقها.)
پنجم : از بین بردن گوشت هاى حرام ان تعمد الى اللحم الذى ، نبت على السحت ، فتذیبه بالاحزان ...
ششم : چشیدن رنج عبادت ⁽⁸⁵⁾ ان تذیق الجسم اءلم الطاعة کما اذقته حلاوه المعصیه .

* توسل به ولایت ائمه هدى

با توجه به آیه شریفه که مى فرماید:
یا اءیها الذین آمنوا اتقوا الله و ابتغوا الیه الوسیلة ؛⁽⁸⁷⁾
اى ایمان آورندگان ! از خدا پروا نموده و وسیله اى براى رسیدن به او بجویید.
(در لغت به آنچه که توسط آن به چیزى توصل و تقرب جویند، ((وسیله )) مى گویند.)
در شب مبارک قدر وسیله اى مطمئن تر از ائمه هدى (علیهم السلام ) براى انسان وجود ندارد، پس باید به ایشان توسل جست ، مخصوصا به مولى الموحدین ، على بن ابى طالب (علیه السلام ) که ((لیالى قدر)) مصادف با شهادت مظلومانه آن امام متقین است و نیز با تمسک به زیارت ابا عبدالله الحسین (علیه السلام ) به درگاه حضرت احدیت به استغاثه پرداخت .

* قرآن بر سر گرفتن

بر سر گرفتن قرآن با آن حالات خضوع و خشوع ، نشانه تسلیم در برابر دستورهاى حیاتبخش و سعادت آفرین آن است و بیانگر این که مسلمان ، کسى است که قرآن را دائما در اندیشه و فکر خویش دارد و دستورها و احکام آن را در عمل پیاده مى کند.
استاد حسن زاده آملى - دام ظله الوارف - در نکته 490 کتاب هزار و یک نکته خود گوید:
((در لیالى قدر، قرآن به دل کن ، نه فقط قرآن به سر، که اولى جوهر ذات تو گردد و دومى خارج از گوهر تو است .))

* تجدید عهد با امام زمان (عج ) و خواندن دعاى فرج

از ائمه معصومین نقل است که در شب بیست و سوم ماه رمضان و در طول آن ماه مبارک ، در هر حالى (نشسته و ایستاده ) و هر زمانى پس از ذکر و یاد خداى تعالى و درود فرستادن بر محمد و آل او (علیهم السلام ) این دعا را بخوان :
اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن صلواتک علیه و على آبائه فى هذه الساعه و فى کل الساعه ولیا و حافظا و قائدا و ناصرا و دلیلا و عینا، حتى تسکنه ارضک طوعا و تمتعه فیها طویلا.⁽⁸⁹⁾
((بارالها در این هنگام و براى همیشه ولى امرت ، امام زمان حجه بن الحسن را - که درودهایت بر او و پدرانش باد - سرپرست و نگهدار و رهبر و یاور و نگهبان باش تا گیتى را به فرمان او آورى و تا دیر زمان بهره مندش ‍ گردانى .))
و نیز دعاى شریف افتتاح که به امر آن حضرت مستحب است تا در هر شب رمضان خوانده شود و دعاهاى ماءثور و غیر ماءثور دیگر که در خصوص ‍ حضرتش وارد شده است ، زیرا گفته اند:
((دعا به آن بزرگوار، نوعى از اداى حق ایشان است ، که جزء بهترین اعمال مى باشد و فواید بى شمارى نیز براى خود ما هم دارد.))

* قطع امید از دیگران

یکى از مسائل مهم که در دعا و به اجابت رسیدن آن موثر است ، قطع امید از غیر خداست ، از این رو ادب دعا اقتضا مى کند که قبل از آن چند بار با قرائت :
اءمن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء.⁽⁹⁸⁾
این معنا را متواضعانه اعلام نموده و زمینه توجه و فضل الهى را فراهم نماید.
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
اذا اراد احدکم ان لا یساءل الله شیئا، الا اعطاه ، فلییاءس من الناس کلهم ، و لا یکون له رجاء الا من عندالله جل ذکره ، فاذا علم الله (جل و عز) ذلک من قلبه ، لم یساءل الله شیئا الا اعطاه فحاسبوا انفسکم قبل ان تحاسبوا علیها، فان للقیامة خمسین موقفا، کل موقف مقداره ((الف سنة )) ثم ، تلا قوله تعالى : ((فى یوم کان مقداره خمسین الف سنة مما تعدون .))⁽⁹⁹⁾
((اگر یکى از شما بخواهد که خداوند حاجتش را بر آورد، باید امیدش را از دیگران قطع کند و به غیر خداوند امیدى نداشته باشد و هنگامى که خداوند، این وضع را در قلبش ببیند، آن چه او طلب کند اجابت مى شود؛ بنابراین شما خود به حساب خویش برسید، پیش از آن که به حسابتان برسند، زیرا در قیامت ، پنجاه توقفگاه وجود دارد که هر یک هزار سال است .))