اربعین در فرهنگ اسلامی ( بخش سوم )

 

روایاتی که درباره اربعین و اربعینیات وارد شده، بیشتر به سیر باطنی و تعالی روحی توجه دارد و در واقع، چنین استفاده می شود که انسان هر حرکت مخلصانه و خداخواهانه ای را که تا چهل بار ادامه داده باشد، دریچه ای از نور و روشنایی به روی او گشوده می شود و آغاز یک سلسله جوشش ها و لذت ها، بینایی ها و رویش ها در زندگی روحانی و معنوی اوست. قرآن مجید در سوره احقاف آیه 15 بعد از اینکه سیر طبیعی بشر را در تکوین و خلقت بیان می کند و او را به سن «چهل» که می رساند در فضای دیگری قرارش می دهد و اربعین را سرفصل زندگی معنوی او می شمارد:

{وَوَصَّینَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَیهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ کرْهًا وَوَضَعَتْهُ کرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا حَتَّی إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْکرَ نِعْمَتَک الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَی وَعَلَی وَالِدَی وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِی فِی ذُرِّیتِی إِنِّی تُبْتُ إِلَیک وَإِنِّی مِنَ الْمُسْلِمِینَ}؛ و ما انسان را به نیکی و احسان نسبت به پدر و مادرش سفارش کردیم، به ویژه مادر که با رنج و مشقت دوران حمل و زایمان را تحمل نمود و مدت حاملگی و دوران شیرخوارگی او بر روی هم سی ماه بود تا این که رشد کرد و اندامش استوار گردید و رفته رفته به چهل سال رسید. پس از گذشت چهل سال، عرض کرد: پروردگارا! مرا بر نعمت هایی که به من و پدر و مادرم عطا کردی، شکر بیاموز و به آن کاری که موجب رضای توست موفّق بدار و فرزندانم را صالح گردان. خداوندا! من به سوی تو بازگشتم و از مسلمین و تسلیم شدگان اوامر تو هستم.

این آیه را می توان به دو بخش تقسیم کرد که بخش اول آن، مربوط به دوران رحم مادر و هنگام شیرخوارگی و نوجوانی و جوانی تا سن چهل سالگی است. بخش دوم آیه از اربعین به بعد است که باید مورد توجه قرار گیرد. نکاتی که در این آیه بعد از «اربعین» آمده، کاملاً حالات روحی و عرفانی انسان مسلمان را مشخص می کند و بیان می کند که تو در این بازار جهان، کالای عمر را به عنوان ارزنده ترین سرمایه در اختیار داشتی؛ مخصوصا دوران جوانی را که همراه با اوج یک سلسله غرایز تند و طوفانی است و گاه انسان را چون پر کاهی اسیر تندباد هوا ها و هوس ها می کرد، پشت سر گذاشتی و اینک به سن چهل رسیدی. دیگر باید در میدان این درگیری ها و پس از این همه تجربه ها تکامل روحی پیدا کرده باشی و زمینه اصلاح در تو پدید آمده باشد.

 

در این جا نکات عرفانی و معنوی این آیه را که بعد از اربعین آمده است، فهرست می کنیم تا روشنگر هدف ما از این بحث باشد:

1. شکر و تقدیر از نعمت، که این خود نشانه بیداریست: {أَنْ أَشْکرَ نِعْمَتَک}.
2. توجه به دیگران؛ یعنی او فقط خود را نمی بیند، بلکه در ردیف خود، دیگران را هم به حساب می آورد: { عَلَیّ وَعَلَی وَالِدَیّ}.
3. عمل را برای رضای خدا انجام می دهد: {وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ}.
4. اصلاح آینده؛ او در ظرف زمان خود نمی گنجد؛ بلکه همیشه از زمانش جلوتر است و نسل های آینده را نیز با حرکت های مثبتش می سازد و آینده نگر است: {وَأَصْلِحْ لِی فِی ذُرِّیتِی}.
5. توبه و بازگشت به سوی خدا: {إِنِّی تُبْتُ إِلَیک}
6. تسلیم و مطیع اوامر خدا بودن، و پسندیدن آنچه او می پسندد و آنچه را که او نهی کرده، ناپسند بداند و مخلوقی در پیشگاه خالقی سراپا خاشع و خاضع و متعبّد باشد: {وَإِنِّی مِنَ الْمُسْلِمِینَ}. 

 

منبع : سایت حوزه نت